Πρόταση ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα στην ψηφιακή εποχή…

…Αιτιολογική Έκθεση:
Οι ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες αποτελούν μοναδικό τομέα. Επηρεάζουν τις αξίες και απόψεις των ανθρώπων και εξακολουθούν να αποτελούν τη βασική πηγή πληροφοριών για τους περισσότερους πολίτες της ΕΕ. Επομένως, έχουν ειδική σημασία για την προστασία και προαγωγή των θεμελιωδών ελευθεριών και της δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής συνοχής.

1. Το διττό σύστημα μέρος του κεκτημένου της ΕΕ
Όπως τονίζει η οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων1, το οπτικοακουστικό
τοπίο της ΕΕ χαρακτηρίζεται από το αποκαλούμενο ‘διττό σύστημα’. Η συνύπαρξη δημόσιων
και ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών εξασφάλισε ευρύ φάσμα προγραμμάτων. Συμβάλλει στον πλουραλισμό των μέσων, στην πολιτιστική και γλωσσική ποικιλομορφία, στον εκδοτικό ανταγωνισμό (από απόψεως ποιότητας και ποικιλομορφίας περιεχομένου) καθώς και στην ελευθερία της έκφρασης. Ένα ισχυρό, βιώσιμο και καλά χρηματοδοτημένο σύστημα κρατικών ραδιοτηλεοπτικών μέσων αποτελεί μέρος του. Σε ένα διττό σύστημα που λειτουργεί καλά, οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί (XΡΟ) μπορούν να ανυψώσουν το επίπεδο της αγοράς.

2. Η δέσμευση της ΕΕ υπέρ του ρόλου των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών
(ΔΡΟ)
Στο Πρωτόκολλο αριθ. 29 της ΣΕΕ2, η ΕΕ δεσμεύτηκε υπέρ του συστήματος της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης στα κράτη μέλη, ‘εκτιμώντας ότι … είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις δημοκρατικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες κάθε κοινωνίας, καθώς και με την ανάγκη να διασφαλίζεται η πολυφωνία στα μέσα ενημέρωσης’. Η σημασία των κρατικών ραδιοτηλεοπτικών μέσων επικυρώθηκε από το ψήφισμα του Συμβουλίου σχετικά με τις δημόσιες ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες3 και ο ρόλος τους στην προαγωγή της πολιτιστικής ποικιλομορφίας έχει αναγνωριστεί από τη Σύμβαση του 2005 της UNESCO για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης συμφωνήσει στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης επί συλλογής συστάσεων.

3. Το διττό σύστημα στην ψηφιακή εποχή: ένα σύστημα υπό πίεση
Δυστυχώς, το τοπίο των ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών στην Ευρώπη απέχει πολύ από την ιδανική κατάσταση ενός ισορροπημένου διττού συστήματος ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών που βασίζεται σε δύο εξίσου ισχυρούς πυλώνες.

Τα μέσα ενημέρωσης δημόσιας υπηρεσίας και το διττό σύστημα στο σημείο μη επιστροφής 
Στο πλαίσιο των μετασχηματιστικών ψηφιακών μέσων. οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί ορισμένων κρατών μελών αντιμετωπίζουν θεμελιώδη προβλήματα που απειλούν την ύπαρξή τους, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. ‘Στις περισσότερες παρακολουθούμενες χώρες, οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν εντεινόμενη πολιτικοποίηση και πιέσεις, προβληματικά μοντέλα χρηματοδότησης και υποβαθμιζόμενη φήμη [...]’1. Εκ παραλλήλου προς τις εξελίξεις αυτές, διάφοροι ιδιωτικοί ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί προκαλούν αμφισβήτηση της ειλικρίνειάς τους λόγω των στενών τους σχέσεων με ισχυρούς οικονομικούς ομίλους, ή επειδή η χρηματοδότησή τους είναι αβέβαιης προέλευσης. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο 29 της ΣΕΕ, η χρηματοδότηση των XΡΟ εμπίπτει στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών. Όμως, έχουμε φτάσει σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Τα δημόσια μέσα και επομένως το διττό σύστημα σε μερικά κράτη μέλη βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής. Η οπτικοακουστική πολιτική της ΕΕ δεν μπορεί να περιορίζεται στην παρέμβαση σε περιπτώσεις υπεραντιστάθμισης. Εάν εννοούμε σοβαρά τη δέσμευσή μας υπέρ του διττού συστήματος θα πρέπει να εξετάσουμε τόσο την έλλειψη χρηματοδότησης όσο και την εκδοτική και διοικητική ανεξαρτησία των XΡΟ.

Από το διττό σύστημα στο περιβάλλον με πολλούς παράγοντες
Η πολιτική των μέσων ενημέρωσης το 2010 δεν μπορεί να περιορίζεται στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ εμπορικών και δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών. Στο σημερινό πλαίσιο, νέοι ισχυροί παράγοντες, όπως οι πάροχοι υπηρεσιών τηλεφωνίας και διαδικτύου καθώς και οι μηχανές αναζήτησης, διαδραματίζουν όλο και σημαντικότερο ρόλο. Η δημοσιογραφία πολιτών και το περιεχόμενο που δημιουργούν οι χρήστες αμφισβητούν και αυτά το παραδοσιακό μοντέλο. Το διττό σύστημα ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών έχει εξελιχθεί σε περιβάλλον με πολλούς παράγοντες.

Προς νέα οικολογία των μέσων ενημέρωσης
Στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, η δωρεάν δημόσια προσφορά των XΡΟ αποτελεί αγκάθι στο πλευρό πολλών εμπορικών παραγόντων. Το αποτέλεσμα είναι εντεινόμενη εχθρότητα των εκδοτών προς τις επιγραμμικές υπηρεσίες που προσφέρουν πάροχοι υπηρεσιών δημόσιων μέσων. Επομένως, ένα ισόρροπο μοντέλο συνύπαρξης στο Xιαδίκτυο αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες της εθνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής των οπτικοακουστικών μέσων στο άμεσο μέλλον. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αναθεωρημένη ανακοίνωση για τις ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες1 θεωρεί ότι ‘η δημόσια ραδιοτηλεόραση θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί, προς όφελος της κοινωνίας, τις ευκαιρίες που παρέχουν η ψηφιοποίηση και η διαφοροποίηση των πλατφορμών διανομής σε τεχνολογικά ουδέτερη βάση’. Η ανακοίνωση επιδιώκει να συμβάλει στη συνύπαρξη διαφόρων παραγόντων των οπτικοακουστικών μέσων. Προς τούτο, ζητεί, κατά την εξέταση από τους XΡΟ σημαντικών νέων οπτικοακουστικών υπηρεσιών, να τροποποιείται η αποστολή τους αναλόγως ή να πραγματοποιείται ex ante εκτίμηση (σταθμίζοντας την αξία τους ως δημόσια υπηρεσία έναντι της επίπτωσής τους επί της αγοράς).

4. Προτάσεις για το μέλλον
Είναι πολύ δύσκολη η διατύπωση γενικών συστάσεων σε επίπεδο ΕΕ, λόγω του διιστάμενος νομικού και οργανωτικού πλαισίου των κρατών μελών. Αποκλείεται η λύση της κοινής για όλους προσέγγισης.

Συζήτηση σε όλα τα επίπεδα
Πρέπει να ενθαρρυνθούν έντονες εθνικές συζητήσεις του τρόπου για τη δημιουργία υγιούς περιβάλλοντος οπτικοακουστικών μέσων. Η αναθεωρημένη ανακοίνωση πρέπει να λειτουργήσει ως κίνητρο προς την κατεύθυνση αυτή. Πρέπει να αρχίσει συζήτηση για τον ορισμό των ελάχιστων απαιτούμενων ορίων για την υλοποίηση των συμπεφωνημένων αρχών (επαρκής χρηματοδότηση, ανεξάρτητη διακυβέρνηση, εκδοτική ανεξαρτησία). Η ΕΕ πρέπει να ενθαρρύνει τη συζήτηση μεταξύ κρατών μελών σε διαφορετικά επίπεδα.

Σεβασμός των ευρωπαϊκών προτύπων
Εν τω μεταξύ, τα κράτη μέλη πρέπει να σέβονται τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει στα
πλαίσια του Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης και κατά την προσχώρησή τους
στην ΕΕ. Είναι σκόπιμη και επιθυμητή σχετική διαδικασία παρακολούθησης.
Στις περί προσχώρησης διαπραγματεύσεις, θα πρέπει η Επιτροπή να δώσει μεγαλύτερη
προτεραιότητα στο διττό σύστημα ως μέρος του κεκτημένου της ΕΕ.

Χρηματοδότηση
Πρέπει να δοθεί χρηματική στήριξη στους XΡΟ μέσω δανείων της ΕΤΕ, ούτως ώστε να εγκαταστήσουν ή ανανεώσουν την υποδομή τους ψηφιοποίησης.

Ενθάρρυνση της συνεργασίας: θέσπιση κατάστασης επωφελούς για όλους
Πρέπει να προωθηθεί η συνεργασία των διαφόρων ενδιαφερομένων. Ο μερισμός του οπτικοακουστικού περιεχομένου, η ανταλλαγή μορφοτύπων και διαπαραπομπών μεταξύ πλατφορμών μπορεί να ωφελήσει τους ενδιαφερομένους. Η συνεργασία βάσει εθελοντικής συμμετοχής διαφόρων εταίρων απαιτεί αλλαγή οπτικής γωνιάς, αλλά μπορεί να αποβεί επωφελής για όλους. Οι αρχές πρέπει να διευκολύνουν λύσεις πιθανών προβλημάτων ανταγωνισμού ή πνευματικής ιδιοκτησίας που θα είναι προς όφελος της κοινωνίας.

Συνεισφορά στο περιεχόμενο
Πρέπει να ενθαρρυνθεί η εκ μέρους των μηχανών αναζήτησης συμβολή στη δημιουργία περιεχομένου, π.χ. με τη δημιουργία νομικού πλαισίου για τους συλλογείς περιεχομένου.

Οι προσπάθειες της ΕΚ όσον αφορά τον τομέα οπτικοακουστικών μέσων
Η ΕΚ πρέπει να συγκεντρώσει τους διάφορους παράγοντες και ενδιαφερομένους του τομέα των οπτικοακουστικών μέσων, επιδιώκοντας ένα υγιή και βιώσιμο τομέα. Τα οπτικοακουστικά μέσα αποτελούν τον τέταρτο πυλώνα της δημοκρατίας. Σημαντικά μέρη τους αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσχέρειες. Ο σεβασμός της επικουρικότητας μπορεί να συμβαδίζει με την ενωσιακή υποστήριξη μακροπρόθεσμων λύσεων. ‘Το διττό σύστημα ποτέ δεν υπήρξε στατικό τελικό προϊόν, αλλά πάντοτε υπό εξέλιξη εργασία’1.

Αναλυτικά για την «ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ» σχετικά με τα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα στην ψηφιακή εποχή: το μέλλον του διττού συστήματος, μπορείτε να διαβάσετε εδώ